Beiruti nuk është Paris

Nga Erjon Uka/ Pas sulmeve në Ankara në vitin 2016, statusi i anglezit James Taylor mori vëmendjen kryesore të mediave perëndimore, përfshi edhe Shqipërinë. Postimi i tij në Facebook, i cili grumbulloi mbi 165 mijë pëlqime virtuale, tregonte se Ankaraja nuk ishte një zonë lufte, por një qytet modern dhe i zhurmshëm “…njëlloj si shumë qytete evropiane. Është shumë e thjeshtë të shohësh çfarë ndodhi në sulmet terroriste të Londërs, Nju Jorkout, Parisit dhe të ndjesh dhimbje dhe trishtim për ato viktima. Pse nuk është e njëjta për Ankaranë? Kjo ndodh sepse ju nuk e dini se Ankaraja është njëlloj si të gjithë qytetet e tjera?” Ky status erdhi pak muaj pas sulmit ndaj redaksisë së “Charlie Hebdo”, ku e gjithë bota u rreshtua në krah të francezëve.

Në të njëjtën dilemë jemi sa herë që ndodh një sulm apo ndonjë tragjedi në botë, ku për disa jemi shumë solidarë e për të tjera thuajse indiferentë. Rasti i fundit, ai i shpërthimit në Beirut, Liban. Pyetja që të vjen natyrshëm është se pse jemi më solidarë me katedralen “Notre Dame” të Parisit, pse na dhemb më shumë një ndërtesë mesjetare, sesa shkatërrimi i një qyteti, humbja e qindra jetëve dhe plagosja e mijëra të tjerëve?

Thirrja e Jamas Taylor mund të vlejë në secilin rast. Ajo ishte moralisht korrekte. Ftonte njerëzit të reflektonin dhe të ndjenin njësoj dhembje për tragjeditë dhe sulmet në botë kudo që ato ndodhin. A duhet të jetë kështu? Sigurisht që po. Por a mund të jetë realisht kështu? Jo.

Kjo sepse njerëzit kanë ndjenjën e përkatësisë. Megjithëse parimisht mund të pranojnë se të gjithë njerëzit janë njësoj dhe kanë të njëjtën rëndësi, ata u përkasin një vizioni, një kulture, një rajoni të caktuar me të cilat lidhet jeta në të gjitha dimensionet e saj, me interesat, kënaqësitë, ambiciet dhe kujtimet. Vetë britaniku James Taylor në kohën që bëri jehonë me statusin e tij, jetonte pikërisht në Ankara. Ndërkohë tani, edhe shumë media shqiptare që nisën raportimin për Libanin nisën të gjenin pikëtakime me vendin tonë, si për shembull ngjashmëritë në tolerancën fetare apo ish-guvernatorin shqiptar që ka udhëhequr këtë rajon në kohën e Perandorisë Osmane, pikërisht për t’i bërë më interesante kronikat nga Libani për lexuesin shqiptar.

Dhe në këtë rast, përkatësia jonë është në Perëndim. Aspirojmë të bëhemi pjesë e projektit europian, udhëtojmë në Europë, kemi të afërm në vendet europiane, konkretisht jemi rritur duke lexuar letërsinë franceze, veprat e Hygoit, kemi dëgjuar muzikë franceze e kemi parë filma francezë. Së bashku me ndjenjën e përkatësisë kemi edhe kemi iluzionin e mbrojtjes nga Perëndimi. Bashkë në të mirë e në të keq. Në një moment rreziku hipotetik, asnjërit nuk do t’i shkonte në mendje t’i shtrinte dorën për ndihmë Sirisë, Somalisë, Libanit apo Egjiptit, por do ta priste mbështetjen nga Franca, Italia, Gjermania, Shtetet e Bashkuara. Prandaj një sulm mbi lirinë e fjalës në Paris na trondit, një vrasje raciale në SHBA na indinjon, një lider populist në Itali na tremb, një kryeministër nacionalist në Greqi na irriton.

Dhe kjo është e vërtetuar edhe emipirikisht. Dihet se aftësia për të bashkëndarë emocione dhe për të kuptuar emocionet e të tjerëve quhet empati. Është një aftësi që nuk e kanë vetëm njerëzit, por edhe kafshët, e rëndësishme pasi na ndihmon të kuptojmë ndjenjat e të tjerëve duke u bërë më bashkëpunues në zgjidhjen e problemeve.

Ama empatia mund të jetë selektive. Specifikisht njerëzit ndjejnë më shumë empati për ata që i përkasin anëtarëve të grupit të tyre. Në një prej eksperimenteve më të njohura, korteksi i përparëm cingular i trurit reagonte më shumë kur kinezët dhe kaukazianët shihnin pamje të bashkëkombasve duke vuajtur, ndërsa po e njëjta zonë e trurit ishte shumë më pak aktive kur pamjet i përkisnin grupeve të tjera etnike.

Nga ana tjetër, për të ndjerë empatinë duhet të kemi njohuri, gjë e cila shpesh herë nuk ndodh. Nëse nuk do të ishte masmedia, rrjetet sociale dhe videot në Youtube, ndoshta vetëm pas disa vitesh do të mësonim për shpërthimin në Liban, për luftën në Siri, për piratët somalezë, për shfrytëzimin e punëtorëve në Azinë qendrore apo vdekjet e fëmijëve afrikanë nga uria. Ndaj edhe James Taylor, në statusin e famshëm të Ankarasë, përpara se të bënte thirrje që të solidarizoheshim, na sqaronte kontekstin e kryeqytetit turk.

Por Beiruti, Ankaraja dhe Tripoli masivisht për ne dhe perëndimin nuk do të jenë kurrë si Parisi. A do të duhet të kishte qenë ndryshe? Pa asnjë dyshim.

Botuar në Tiranapost.al