Një baba si Gabriel García Márquez

Një djalë që pas vdekjes së prindërve, u jep atyre lamtumirën duke shkruar, mes një mijë dyshimesh dhe turpit, një libër të shkurtër, të drejtpërdrejtë, të sinqertë, emocionues dhe të thellë, për muajt e tyre të fundit të jetës. Ai djalë është Rodrigo García, regjisor dhe producent televiziv, dhe ata prindër janë as më pak e as më shumë Mercedes Barcha Prado dhe Gabriel García Márquez, shkrimtari kolumbian, fitues i çmimit Nobel. “Lamtumirë Gabo dhe Mercedes” është një ditar që ndërthur kujtimet dhe ndjenjat, një lamtumirë prekëse dhe modeste me prindërit, jo me njerëzit e famshëm që personifikonin.

Çfarë babai ka qenë Gabriel García Márquez për ju?
Një baba shumë i pranishëm, sepse gjithmonë ka punuar në shtëpi. Kurrë nuk ka pasur një zyrë, as kur jetonim në një apartament në Barcelonë përpara se të vinim në Meksikë. I pëlqente që çdo ditë të hanim bashkë, ishte diçka thuajse e detyrueshme. Po, ka qenë një baba shumë i pranishëm, sidomos për një burrë të kohës së tij, të brezit që i përkiste, që për më tepër nuk kishte pasur një marrëdhënie të ngushtë me të atin. Pastaj kur mbushëm gjashtëmbëdhjetë, shtatëmbëdhjetë vjeç, jetonte më shumë jetën e tij, edhe pse na pyeste gjithmonë se çfarë bënim, si shkonim në shkollë e gjëra të këtij lloji. Natyrisht, si të gjithë fëmijët e njerëzve të famshëm, kam pasur gjithmonë vështirësi të mëdha në mbajtjen së bashku të babait të fëmijërisë dhe adoleshencës sime, babait të famshëm, shkrimtarit, pra shumësinë e identiteteve të tij. Fama dhe talenti i tij e kthenin në një njeri në shumës, dhe për t’i integruar gjithë njerëzit brenda tij në një të vetëm më duhej të punoja shumë.

Çfarë mbani mend nga zakonet e babait tuaj kur shkruante? Si ishte atmosfera në shtëpi?
Zakonisht punonte nga ora nëntë e mëngjesit deri në 14:30, kohë gjatë së cilës ne ishim në shkollë, kështu që nuk ndërhynim në aktivitetin e tij, por as shtëpia nuk kthehej në një lloj vendi të shenjtë ku duhej mbajtur qetësi. Ajo që mbaj mend mirë është se kishte një aftësi të jashtëzakonshme për t’u përqendruar: nuk vinte muzikë, nuk i përgjigjej telefonit, asgjë nuk mund ta shqetësonte kur shkruante. Thoshte se nuk mund të shkruante vetëm kur ishte ftohtë. Edhe nëse hyja në studion e tij, për shembull kur më dërgonte nëna ime për ta pyetur për ndonjë gjë, ai më shihte me sy por jo me mendje, as nuk përgjigjej. Ishte vërtet i pushtuar nga procesi i të shkruarit.

Ju shkruani: “Vetëm në të dyzetat e mia kuptova se vendimi për të jetuar dhe punuar në Los Angeles, dhe në anglisht, ishte një zgjedhje e qëllimshme, në mos e pavetëdijshme, për të gjetur rrugën time përtej sferës së ndikimit të famës së babait.” Është e vështirë të jesh djali i Gabriel García Márquez?
Besoj se thellë-thellë nuk ishte e vështirë. Sigurisht, duhet të vlerësosh gjithmonë anët e mira dhe ato më pak të mira. Po, isha djali i Gabos, një prind me peshë, por ama ishte një baba i mirë. Shumë fëmijë të njerëzve të famshëm nuk e kanë pasur këtë fat. Dhe më ka hapur shumë dyer, jo për karrierën time, por për privilegjin që në fëmijëri të njoh dhe të shoqërohem me shumë njerëz interesantë. Në shtëpinë tonë vinin Álvaro Mutis, Carlos Fuentes, Luis Buñuel, Carmen Balcells… Për më tepër, prindërit e mi nuk e humbën kurrë aftësinë për të bërë miq të rinj, prandaj, përveç atyre të një jete, ata kishin gjithmonë miq të tjerë dhe më të rinj se vetja, dhe unë mendoj se kjo i ka mbajtur edhe ata të rinj. Me pak fjalë, nëse bëj një bilanc, të qenit bir i një personi kaq të shquar ka qenë shumë pozitive për mua.

Çfarë ndikimi ka pasur tek ju zbulimi i simptomave të para të demencës të babait tuaj, të keni një prind që largohet ngadalë edhe pse fizikisht është ende përballë jush?
Në fillim, procesi është kaq i avashtë sa askush nuk kupton asgjë, derisa papritmas simptomat bëhen shqetësuese, kur i sëmuri nis të të bëjë të njëjtën pyetje pesë herë brenda tre minutash. Në këtë moment sëmundja krijoi shumë shqetësim dhe ankth, sepse Gabo ishte një person publik dhe duhej të ishim të kujdesshëm të mos thoshte gjëra të pakëndshme. Kurrë nuk kemi dashur ta fshihnim sëmundjen e tij, sepse ai vazhdonte të kishte një jetë shoqërore dhe njerëzit e vunë re se po humbiste kujtesën. Asnjëherë nuk e kemi deklaruar, por as e kemi fshehur. Pjesa më e vështirë ishte ai vit që përshkruaj në libër, vit kur ishte plotësisht i vetëdijshëm se kujtesa e tij po shuhej. Ishte një periudhë ankthi si për të, ashtu edhe për ne që ishim pranë tij, sepse nuk mund të bënim asgjë për ta ndihmuar.

Në libër ju rrëfeni një episod të mrekullueshëm: ditën e vdekjes së Gabos, të Enjten e Madhe të vitit 2014, në një dhomë të rrethuar me dritare xhami, mbi divan gjeni një zog të ngordhur pikërisht në vendin ku rrinte babai juaj. Me sa duket, zogu kishte hyrë në shtëpi dhe ishte përplasur me dritaret e mbyllura. Disa orë më vonë, kur përhapet lajmi për ikjen e babait tuaj, një mikeshë ju kujton se Úrsula Iguarán, matriarkja e “Njëqind vjet vetmi”, vdes gjithashtu të Enjten e Madhe dhe se pas vdekjes së saj, disa zogj të hutuar përplasen nëpër mure dhe bien në tokë të ngordhur…
Është një episod i pabesueshëm dhe nuk mund të mos e tregoja. Duket realizëm magjik, megjithëse të gjitha romanet që paraprijnë dhe pasojnë “Njëqind vjet vetmi” nuk kanë asgjë nga i ashtuquajturi realizëm magjik, dhe babai im gjithmonë e ka refuzuar ashpër atë etiketë.

Libri është edhe një lamtumirë për mamanë tuaj, Mercedes Barcha, që gjithmonë e kam përfytyruar si një grua me karakter të fortë. Nuk duhet të ketë qenë e lehtë të jetoje pranë një burri si Gabo, apo të përshtateshe papritur me atë sukses të madh, pa e humbur vetveten…
Vinin nga vende të largëta, nga Kolumbia e viteve ’40. Vazhdon të më habisë fakti sesi njerëz të ardhur nga një botë aq modeste, jo të varfër, por të përulur, arritën të rriteshin të tillë. Sigurisht që Gabo ishte një fenomen, por Mercedes arriti të lëvizte me qetësi mes presidentëve, mbretërve dhe njerëzve të famshëm, duke vazhduar të menaxhonte shtëpinë dhe të gjithëve ne në mënyrën e vet, dukshëm me guxim dhe besim. E di që edhe ajo kishte shumë pasiguri, por sigurinë e zgjodhi qëllimisht edhe kur ishte e pasigurt dhe kjo i jepte gjithmonë forcë të madhe. Kishte frikë nga emocionet e forta, por ishte gjithmonë shumë e dashur me ne, shumë e pranishme. Nuk sillej si ne prindërit e tanishëm: këtu i quajnë prindër helikopterë, sepse rrinë gjithmonë larg, mbi fëmijët e tyre. E bënte gjithmonë në mënyrën e saj, sepse vinte nga një brez tjetër, por ishte gjithmonë e interesuar dhe e përfshirë në jetën tonë. Më pas filloi ta bënte sërish me nipërit dhe mbesat, për të cilët kishte dashuri të madhe. E sigurt është se ne fëmijët, falë prindërve, patëm ndjesinë e përkatësisë ndaj diçkaje, të të paturit një bazë reference, një ndjesi që më zgjati deri në moshën pesëdhjetë vjeç, pavarësisht se kisha jetën time, familjen time, karrierën time. Pastaj, babai im filloi të humbiste kujtesën dhe nëna ime u plogështua fizikisht. Atëherë erdhi koha kur, si pothuajse të gjithë, fillova të ndihesha prind i prindërve të mi.

Një pyetje e fundit: Në çfarë faze janë xhirimet e serialit të bazuar në “Njëqind vjet vetmi”?
Mendoj se do të fillojnë pas dy-tre muajsh. Jam konsulent në serial, por në distancë, e mbështes projektin që më pëlqen shumë. Nëse më kërkojnë mendime, do t’i jap. I kam lexuar skenarët e parë, të cilët mendoj se janë shumë të mirë, por nuk doja të përfshihesha plotësisht: së pari sepse dua që seriali të bëhet nga ata që e kanë krijuar, dhe së dyti sepse dua të jem i dobishëm, por do të kishte qenë shumë e rëndë nëse djali i autorit, i cili është edhe regjisor, shkon në sheshxhirim dhe bëhet i bezdisshëm. E sigurt është që sido të jetë seriali, gjysma e njerëzve do ta dashurojë dhe gjysma tjetër do të ketë rezerva të forta, duke thënë se s’është si në libër. Kështu do të jetë. Është e pashmangshme.

*Rodrigo García është skenarist, regjisor dhe producent televiziv, autor i shumë filmave dhe serialeve. Në vitin 2021 shkroi librin “Lamtumirë Gabo dhe Mercedes”, kushtuar prindërve të tij. Intervista u përkthye nga Erjon Uka.