Pyes se sa mund të kushtojë një copë tokë në Theth, e sa para duhen për të ndërtuar një bujtinë të vogël në fshatin që çdo verë flasin të gjithë. Por Ola, që është ulur prapa e që është me origjinë nga Thethi, më thotë se të huajt nuk blejnë dot toka në atje. Sipas kanunit, aty mund të ndërtojnë vetëm vendasit, as nuset e as dhëndurët, vetëm njerëzit e trungut familjar.

Në “Guest House Marashi”, një bujtinë e ngrohtë me gjashtë a shtatë dhoma, mbërrijmë rreth orës 9:30 të darkës. Si për të na kujtuar se jemi në një fshat shqiptar, e jo në alpet zvicerane apo austriake, dritat kishin disa orë që kishin ikur. Zhurma e gjeneratorit më ktheu pas në kohë, në krizën energjetike të mes-viteve 2000, ku “gërr-gërr-gërret” zëvendësonin pa romanticitet cicërimat e zogjve. E zonja e shtëpisë, shumë energjike dhe e qeshur, na ka përgatitur darkën: sallatë, djath, kos, byrek, patate furre, mish keci e verë të kuqe. Mendoj me vete për pjesën anglisht që i paraprin mbiemrit të familjes, por si të ma kishte lexuar mendjen, duke sjellë pjatat në tavolinë, na thotë se shumica e turistëve janë të huaj: polakë, gjermanë, sllovakë, skandinavë. Ka edhe kosovarë, që vijnë nga Valbona në këmbë për 6-7 orë, flenë një natë, e të nesërmen kthehen sërish. “Internetin na e kanë shtrenjtuar shumë, 100 e ca euro paguajmë, por duhet, se të gjithë të huajt e duan. Gjëja e parë që pyesin është a keni WI-Fi”, më thotë i zoti. E vështirë të shkëputesh nga rrjeti, qoftë edhe kur je mes maleve. Me fikjen e gjeneratorit, mbizotëron zhurma e lumit që rrjedh pak metra larg, teksa temperatura nuk i kalon 5-6 gradë.

***

Me Olën, Kristjanin dhe Gentën vendosim të shohim ujëvarën. Bëjmë një pjesë rruge me makinë, e megjithëse e mbivlerësojmë “Benzin” tonë, një shofer furgoni na këshillon ta bëjmë pjesën e mbetur të rrugës në këmbë. Dhe ashtu bëjmë. Kalojmë nëpër shtigje dhe në gurë shohim shenja me bojë të kuqe e të bardhë, të cilat na tregojnë se jemi në udhën e duhur.

Gjatë rrugës hasim grupe turistësh, si shqiptarë ashtu edhe të huaj. Përshëndetemi dhe i hapim rrugën njëri-tjetrit. Është një solidarizim, një ngrohtësi që vjen natyrshëm. Ndoshta sepse, ndryshe nga rrezitja në plazh, ngjitja e malit konsiderohet një sfidë që duhet kaluar, e të gjithë shfaqin solidaritetin “e fshehur” brenda tyre. Të huajt janë më të vjetër në moshë, shumë prej tyre mund t’i kenë kaluar të shtatëdhjetat por në ecjen e tyre të sigurt dhe në sytë që të vështrojnë teksa i përshëndet me një “Hello” sheh dëshirën e zjarrtë për ta shijuar jetën, për ta sfiduar, për t’i marrë më të bukurën. Ndryshe nga bregdeti, sytë nuk të lodhen me vanitetin e tepruar të markave më të shtrenjta të rroba banjove, të orave apo makinave. Gjithë sa sheh te tjetri përballë janë atletet ushtarake, çorapet thuajse deri në gju, shkopinjtë që ndihmojnë ecjen, kapelet e formave më të ndryshme e më të çuditshme dhe çantat e mëdha mbi shpinë.

Mbërrijmë thuajse të djersitur tek ujëvara, por freskohemi nga uji i akullt që bie nga 20-30 metra lartësi. Kush i ka, nxiton të veshë xhupat. Të tjerët, nxitojnë të bëjnë fotografi e të largohen sepse i ftohti nuk durohet gjatë.

Ndërsa kthehemi nga një shteg tjetër, shohim shtatë a tetë tavolina të drunjta dhe një frigorifer me pije freskuese buzë një shtëpie të vjetër. Ulemi. Një grua me shami na thotë sërish se drita nuk ka, e mund të na bëjë ndonjë kafe turke ose të marrim ndonjë nga pijet freskuese në frigorifer. Zgjedhim këto të fundit dhe na kërkon t’ia paguajmë menjëherë paratë sepse do të futet në shtëpi. Ka një gjatësi mesatare, me shami në kokë dhe fytyrë të lëmuar.

“Rrini këtu edhe gjatë dimrit?”, i them duke ngritur zërin instiktivisht. Ndonjëherë mali ta imponon të flasësh me zë të lartë.

“K’tu rrim tan kohës”, më thotë. “Ç’ka me ba, spatme lek me ndërtu nji bujtin si tjert.”

Duke parë drutë, e pyes se me çfarë ngrohen dhe si e përballojnë dimrin.

“Me drru, i bajm gadi që tash. Dritat her vijnë, e herë ikin. Bora shkon një metër, ka raste edhe më shumë, po Zoti na ndihmon me e kalu. Kemi lop e bagëti. Ngelemi k’tu krejt, deri nga marsi nuk lëvizim ma. Rrugën nuk e pastron kush, Zoti e di. Po na kanë vu edhe sahata uji. Hej, me na van shteti sahata uji, ne kemi ujë me majt tan Shqipnin, ata na vejn sahata. Rruga siç e patë, dasht Zoti na e rregullojnë”, flet ajo a thua sikur po recitonte.

Nuk ka si mos të të bëjë përshtypje se shpresa e vetme është te Zoti. Nëse Pjetri e mohoi tre herë Jezusin, kjo grua, që nuk e pyeta për emrin, tre herë iu drejtua Zotit për t’i dhënë forcë e për të bërë ndonjë punë të fisshme. Besimi te shteti ka humbur me kohë. Nuk i drejtohen më. Nuk i kërkojnë më asgjë, as në formë dëshire platonike. Ai tashmë ka marrë rolin e një dordoleci me të cilin gajasen ato pak shtëpi që rrinë në Theth kur të gjithë largohen, duke i vënë sahatet e ujit atyre që ujin e kanë buzë shtëpisë.

Rrugës për në bujtinë, shohim një shtëpi që na qenka mulliri i fshatit. Banorët sjellin misrin për ta bërë miell, e me miellin pjekin bukën apo bëjnë byrekun gjatë dimrit. Shkolla nuk ka më shumë se 10 nxënës, ndërsa kisha në qendër hapet vetëm në raste të caktuara. Duke qëndruar para saj, një banor zone, me siguri një nga ata që nuk largohen nga Thethi as në dimër, kalon me gomarin e tij duke britur lavde për Enver Hoxhën. Ndoshta, as ia ka idenë se si shkojnë punët në Tiranë. Ndoshta, si ata banorët e fshatit Buçaj, kryeministri i fundit që ka parë në televizor mund të ketë qenë Aleksandër Meksi.

Tani, me hyrjen e tetorit, Thethi avash-avash do të zbrazet. Më vonë do të mbulohet nga bora e rruga do të bllokohet. Pronarët e bujtinave do të largohen drejt shtëpive të përhershme, poshtë në qytet. Turistët po ashtu. Askush nuk do të postojë më foto, e as do të bëjë check-ine deri nga maji tjetër. Ndërsa atje, pak familje, do të mundohen edhe këtë vit të mbijetojnë. Në Theth, në fshatin ku Zoti ka më shumë fuqi se Shteti, e ku jeta vazhdon e mundimshme përtej fotove të bukura të promovimit turistik./Botuar fillimisht në Tiranapost.al