Ky vend, hajdut kujtimesh

Nga Erjon Uka/ Një mesazh para pak ditësh, i thjeshtë, nga ato që dërgohen rëndom kur lëmë takime me njerëz që i takojmë shpesh, pa e kuptuar më futi në disa qarqe të çuditshme mendimesh. Një mesazh komplet banal, vetëm me katër fjalë: “Takohemi te 7 xhuxhat”.

Dhe duke ecur nëpër rrugën krah Parlamentit, duke iu afruar vendtakimit, mendova: “Ku janë 7 xhuxhat?” Sigurisht që e dija se ku po shkoja, e dija se vendtakimi ishte caktuar në fillim të asaj që quhet rruga e Elbasanit e ku në fillim të mijëvjeçarit të ri u hap një park lojërash i quajtur “Borëbardha dhe 7 xhuxhat”, që tani nuk ekziston më.

Jam rritur në një prej atyre lagjeve që quhen kult në Tiranë, tek “Ali Demi” dhe goxha vite më parë kur isha i vogël, dëgjoja prindërit që teksa sqaronin se ku banonim thoshin: “Te kinema Ali Demi e kemi shtëpinë”. E megjithatë, kinemanë nuk e pashë kurrë. Në vend të saj, prej sa mbaj mend, kish mbetur vetëm një fushë me zhavorr ku liheshin makina.

Tashmë banoj pranë monumentit të Vojo Kushit, ku Vojon heroik megjithëse e fshijnë dhe e lyejnë çdo vit, sërish baltoset dhe dëmtohet teksa ka mbetur i padukshëm poshtë disa ndërtesave 10 katëshe, e pikërisht gjatë këtyre ditëve karantine po pluhuroset nga fadromat dhe betonieret që me ritme të shpejta po i ngrenë edhe një masiv tjetër shumë pak metra larg. E gjithashtu kaloj çdo ditë në rrugën e Barrikadave, ulem në lokalet te “Kinema 17 Nëntori”, megjithëse as këtë kinema nuk e pashë kurrë.

E më kujtohet se kur nuk kishim monedha 50-lekëshe për të luajtur te kanguri i “7 xhuxhave” apo për të bërë një garë me makina te pistat pranë liqenit, luanim te fusha e Namazgjasë. Sot ajo fushë nuk është më, është ndërtuar një xhami pasi për të u morën votat në tre fushata elektorale. As pista e makinave te liqeni nuk është më, aty u bë parkim e rreth e rrotull po ndërtohen pallate. Por qëllonte që luanim futboll (unë në portë rrija zakonisht) te fusha pas pedonales. As ajo nuk është më. Aty sot po bëhet një tjetër pallat. Qëllonte shkoja edhe te kompleksi “Dinamo” për të parë ndeshje futbolli të bashkëmoshatarëve. Sigurisht që nuk është më. Është shembur për të ndërtuar zyrat e Federatës së Futbollit, ndërsa pjesa tjetër, natyrisht i ka kaluar projektit të ndërtesave. Në dhjetor, prag Vitit të Ri, më blinin lodra te panairi i madh i Ekspozitës së Rë, që sot nuk e di a vazhdon të jetë parkim apo janë hapur themelet për ndonjë ndërtesë. Ndërsa në verë, netët i kalonim duke rrëshqitur te Piramida, që një herë desh u shemb, më pas iu vodh mermeri, e tani ka mbetur një dinosaur i rrjepur, por mesa duket i shpëtoi shembjes.

Ama sot u shemb një godinë tjetër, ku për shumë vite, të paktën një të dielë në muaj, shkoja familjarisht për të për të parë Roland Trebickën e Robert Ndrenikën, Agim Qiriaqin apo Sulejman Pitarkën, Viktor Zhustin apo Luiza Xhuvanin e dhjetëra të tjerë. Disa prej tyre nuk u shprehën dot për këtë projekt, sepse prej vitesh janë ndarë nga jeta teksa emrat e tyre ndodhen në pemët e mbjella përreth zonës ku ishte teatri. Disa të tjerë, ndryshuan mendim gjatë rrugës dhe heshtën. Ca të tjerë qëndruan deri në fund dhe me lot, si Mehdi Malkaj, panë rrënojat e fundit. Nuk po i gjykoj, megjithëse mendoj se në thelb artistët, e sidomos ata që karrierën e tyre tashmë e kanë bërë dhe janë zhveshur nga nevojat instiktive për lavde e mirënjohje, duhet të tregojnë antikonformizmin ndaj pushtetit. Qoftë edhe për forcë zakoni. Ky vend ka uri për njerëz që mendojnë ndryshe.   

Nuk mund të marr përsipër ta mbroj në mënyrë kompetente nëse ajo ndërtesë kishte vlera të mëdha arkitekturore, besoj ka të tjerë inxhinierië, arkitektë a historianë që mund ta argumentojnë shumë më mirë këtë pjesë. As nuk mund të marr përsipër të bëj interpretimet ligjore, ka plot juristë që mund t’u peshojë fjala më shumë. Por mund të them se që pak ditë më parë, nga mesazhi i thjeshtë “Takohemi te 7 xhuxhat” e deri sot në orën 4;30, kur për dreq më zgjoi një gjel që dikush në lagje e mban e më bëri të ndiqja live një operacion tinëzar dhe të pështirë policor e shtetëror, kuptova se sa pak jetojnë kujtimet në këtë qytet. Sa shpejt ndryshojnë gjërat dhe sa pak rëndësi kanë përjetimet personale.

Thuhet se në këtë vend grabitet prona publike. Po, është e vërtetë. Por për vetë marrëdhënien jo fort të qartë me publiken dhe raportet akoma më të koklavitura me pronën, mbetet një koncept thuajse abstrakt për shumë prej nesh. Sepse edhe kur prona ka qenë e shtetit, nuk besoj se qytetarët e kanë perceptuar si të tyren. Por më konkrete është plaçkitja e kujtimeve. Ky vend është një hajdut kujtimesh. Praktikisht në dy dekada që kujtesa ime është vënë në punë, nuk ekziston thuajse asgjë. Gjërat ndryshojnë frikshëm, ku emrat duket se i përkasin një qyteti tashmë të vdekur.

Një vend pa qetësi, me një tension që duket se qëllim të vetëm ka të mbetet i karikuar në çdo moment, pa pushim. Çdo ditë sheh pllaka trotuarësh që shqepen e qepen sërish, punime ndanë rrugëve, rrugë që shtrohen e pastaj çahen, projekte të reja, shtim korsish, pastaj heqje të tyre, parkime me pagesë, pastaj mbyllje, mbjellje pemësh, pastaj tharje të tyre për t’i rimbjellë sërish, shembje vilash të vjetra, ndërtime kunjash të reja, devijime trafiku dhe ndalime qarkullimi, ditë pa makina në qendër, për të shtuar nivelin e monoksidit të karbonit jashtë saj. Një filozofi zhvillimi që përqëndrohet në “prish e ndërto” dhe jo në “ndërto dhe zhvillo”.

Sot më 17 maj, nga sheshpushimi i Ministrisë së Bujqësisë, shihja rrënimet e fundit të një godine që ka bërë historinë. Po, për këtë jam i sigurt dhe e them me plotë gojë. Ka bërë historinë e teatrit shqiptar. Nga ai sheshpushim, rreth orës 10 të mëngjesit, mes pluhurit dukej skena. Kujtimet lidhen me persona, lidhen me ngjarje, me aroma dhe po: lidhen edhe me tulla, me llaç, me gur a me tallash. Besoj se kushdo, pro a kundër projektit ose mënyrës se si po zbatohet ai, ndihet i vjedhur. I plaçkitur në kujtimet e tij.

Botuar edhe në Opinion.al