Më kujtohet vera e fëmijërisë
Nga Fernando Aramburu/ Jo, nuk ishim Oliver Twist dhe as Lázaro de Tormes. Le të themi se, për t’u kuptuar sa më shpejt të jetë e mundur, paraardhësit tanë duke përmbushur detyrat e tyre familjare dhe të punës, ishin të prirur që një pjesë të arsimimit tonë në fëmijëri t’ia besonin fshatit ose rrugës. Nuk mbaj mend, siç bënte Machado, një kopsht të pastër ku piqej limoni. Jo, vitet gjashtëdhjetë ishin mjerim.
Fëmijëria ime përbëhej nga krahë të enjtura prej hithrave dhe këmbë të çjerra. Kur kaloj ato faqe të kujtesës, nuk gjej fëmijë të shëndoshë. Apo jo, nuk është e vërtetë. Ka qenë njëri, bufalaqi që njihej nga të gjithë, që sa herë duhej për të plotësuar skuadrat për të luajtur futboll, ishte zgjedhja e fundit si në lagje ashtu edhe në shkollë. Koncepte si bulimia, anoreksia, bullizmi shkollor ende nuk ekzistonin.
Por kishte diçka të shëndetshme, megjithëse nuk e di saktësisht se çfarë, në mungesën e patronazhit të tepërt. Nuk ishim gjenerata më e mirë në histori, por në përgjithësi, grupet tona populloheshin nga fëmijë të zgjuar. Ndoshta sepse thjesht duke kaluar periudha të gjata të ditës pa mbikëqyrje, fëmija ishte i detyruar t’i merrte vetë vendimet. Epo, le ta themi të vërtetën se na edukonin me shuplaka, megjithëse të gjithë preferojnë të mendojnë se kjo gjë nuk ndihmon në farkëtimin e karakterit.
Fakti është që shtatë a tetë vjeç në shtëpi me linin të pija verë. Nga perspektiva aktuale, një liri e tillë mund të duket si krim pedagogjik me pasoja tepër të rënda për mëlçinë. Por më duhet të them se mua pirja e hershme e verës kristiane të përzierë me një pije të gazuar gjatë darkave familjare, e që më pas as nuk u pagëzova, më vaksinoi përgjithmonë kundër alkoolizmit. Në të njëjtën kohë më familjarizoi herët me një kulturë afirmimi të jetës, të cilën që prej asaj kohe e lidh me verën. Fus në këtë kategori përforcuesish jetësorë librat dhe dashurinë fizike, që në rastin tim të veçantë kanë ardhur më vonë.
Mamaja ime, shtëpiake krenare, kryente detyrën e blerjes së asaj vere të kuqe dhe proletare në damixhanë pesë litroshë. Ishte një verë e lirë tavoline që ajo nuk e provonte asnjëherë. Babai im, punëtor fabrike, ishte i ngarkuari për ta pirë. Në kantinë, siç ne e quanim katin nëntokë, e hidhte në një shishe pa etiketë dhe pa ndihmën e ndonjë hinke, duke mos derdhur asnjë pikë. Pastaj në kuzhinë, e hidhte nga shishja në kane ku e përziente me pijen e gazuar “La Casera” deri sa merrte nën dritën e neonit të shtëpisë, një ngjyrë të mrekullueshme të verës rosé.
Babai im, që u prehtë në paqe, bezdisej nga mënyra se si e thithja direkt nga kana. Më qortonte me butësinë e tij në mënyrën më të egër prej njeriu të mirë. Me instiktin didaktik, përfitonte të më tregonte se si një pijetar i mirë duhet ta mbajë enën me sytë e kthyer nga tavani dhe në fund të gllënjkës është e nevojshme t’i jepet një dridhje e lehtë bishtit në mënyrë që asnjë pikë vere mos të binte në këmishë apo madje edhe në sy. Menjëherë më pas më ftonte të tregoja se e kisha kuptuar. Unë (shtatë apo tetë vjeç) merrja enën siç merret, gjë për të cilën nuk ka nevojë për eksperiencë apo për leksione, e vija grykën mes buzëve të ndara dhe duke harruar mësimin e sapomarrë e thithja në një mënyrë që babain e bëja të rrotullonte sytë në qiell.
Atëmot kalonim kohë pushimesh në fshatin navarr në të cilin kishte lindur mamaja ime, Oteiza de la Solana, afër Estellas. Thoshim “do të zbresim në Oteiza” të ndikuar nga paraqitja gjeograike në hartë, megjithëse nga San Sebastiáni deri aty ishte e gjitha rrugë në ngjitje. Fshati është në majë të një mali. Është vend i thatë, por i rrethuar nga toka të mbjella me drithëra dhe vreshta. Në njërën prej ketyre të fundit, kur i vinte koha, daja im Víctor vilte rrushin. Disa herë e kam shoqëruar me traktor dhe me shporta. I gjithë aktiviteteti kishte të bënte me prerjen e vileve. Kur nuk më shihte askush, çukisja ndonjë vile me rrush kokërrmadh. Pastaj më tradhtonte gjuha që merrte ngjyrë vjollcë, por nuk kishte rëndësi sepse të gjithë, përfshi dajën time, e kishin të njëjtë.
Rrushi i mbledhur dërgohej në kantinën e një kooperative. Në atë hapësirë ??të madhe dhe të errët ndihej në ajër aroma e mushtit të ëmbël, e cila të shkaktonte një marramëndje të këndshme të kokës. Prapa, në një largësi të vogël, ndodhej varreza e Oteizas. Në kapanonin e kooperativës një herë vura re diçka traumatike që kërcënonte mësimet e babait tim mbi përdorimin e kanës: Pashë disa burra me këmbë leshatore, me pantallona të tërhequra deri në gju, duke shtypur me këmbët zbathur rrushin. Imazhi i atyre këmbëve ngjyrë vjollcë mbi masivin e rrushit më mbushi me neveri.
Këto dhe zbulime të tjera ne fëmijët i bënim vetë dhe ndonjëherë na fusnin në mendime. Të rriturit nuk u kushtonin rëndësi ose i neutralizonin me ndonjë thënie popullore. Në rastin e ushqimeve ose të pijeve, me atë shprehjen e njohur që thotë “Çfarë nuk të vret, të shëndosh”, e vlefshme edhe në shtëpinë tonë kur në lakrën e zierë që vihej në tavolinë gjeje ndonjë insekt apo kur frutat ishin plot me krimba. Finesa edukative praktikohej shumë pak në vitet e fëmijërisë sime. Ndoshta nuk është e tepërt të shtojmë se kjo ka ndodhur para ndikimit të filmave të Walt Disney, në kohë gjithnjë e më të largëta kur fëmijët nuk ishin mësuar t’u atribuonin kafshëve cilësi njerëzore.
Kështu që për një farë kohe nuk mund të shmangja kujtimin e pakëndshëm të shtypjes së rrushit me këmbë në pamjen e kanës me verë dhe pije të gazuar. Bezdia shtohej nëse damixhani ishte prej atyre që vinin nga fshati i nënës sime, plot me verë të prodhuar në pjesën më të madhe nga rrushi i shtypur me këmbë. Pjesa tjetër, supozoj, mund të jetë bërë me ndihmën e ndonjë makinerie. Edhe nëse ajo neveri më kaloi shpejt, më ka mbetur aq shumë në mendje po aq sa ndjesia e verës së holluar me pije të gazuar, e cila është një nga aromat emblematike të fëmijërisë sime.
Dyshoj se zhargoni i ndonjë somelieri të mirë do të ishte në gjendje të gjente fjalët e sakta për të përshkruar atë që qiellza ime, shqisa e nuhatjes dhe unë ndjenim në darkat e largëta të fëmijërisë. Ajo shije fillestare ëmbëlsie, shpesh ishte mashtruese, sepse nuk ndodhte pak herë që babai im brenda kanës të favorizonte më shumë verën në vend të pijes së gazuar, me efekte graduale që mund të imagjinohen. Ai shpërthim i papritur dhe i freskët i flluskave mbi gjuhë e bënte të pranueshme, madje të shijshme, nuancën e hidhur të verës së lirë. Dhe nuk është se fëmija dehej, por në mbrëmje ai engjëll i vogël shkonte të flinte me një ndjesi të gjallë euforie, të një përgjumjeje të këndshme ose, siç thoshte nëna ime troç, si me një biberon të bukur. Pastaj flinte pa ndërpreje gjithë natën.
*Fernando Aramburu është shkrimtar dhe kritik letrar spanjoll, i cili prej vitit 1985 jeton dhe punon në Gjermani si pedagog i gjuhës spanjolle. Pas romanit të tij “Atdheu” në vitin 2016, i botuar edhe në shqip, ka fituar disa çmime letrare si “Premio de la Critica”, çmimin europian “Strega” dhe çmimin letrar “Giuseppe Tomasi di Lampedusa”. Intervista u përkthye në shqip nga Erjon Uka.
Publikuar në Tiranapost.al
