Stambolli në objektivin e Orhan Pamuk: 8500 foto për të qenë i përjetshëm
Fotografia si ngushëllim. Fotografia si shpëtim. Fotografia si mënyrë për të arritur përjetësinë. Stambolli i parë nga apartamenti i Orhan Pamukut, nga tryeza ku shkruhen romanet e tij, tashmë është “i pavdekshëm”
Nga Orhan Pamuk/ Prej dhjetorit të vitit 2012 deri në prill të vitit 2013 kam shkrepur 8500 foto të pamjeve që shihja nga apartamenti ku banoja dhe shkruaja në lagjen Cihangir në Stamboll. Nga njëra anë isha i vetëdijshëm për lidhjen mes aktivitetit të ri që kryeja me shumë bindje e përkushtim dhe gjendjes sime shpirtërore, por një pjesë e imja refuzonte të thellohesha më tepër në këtë pyetje ose të reflektoja për arsyen e atyre shkrepjeve. Pesë vite më vonë shkruaj këtë pjesë me qëllim që të analizoj gjendjen time shpirtërore të asaj kohe dhe të hetoj më shumë mbi raportin mes fotografisë dhe “shpirtit” të fotografit.
Në nëntor të 2012-ës, pak përpara kthimit në Stamboll, realizova ëndrrën time dhe shkova në B&H, dyqani më i famshëm i materialeve fotografike në Midtown për të blerë një aparat fotografik dhe një teleobjektiv. Fotografoja që kur isha dhjetë vjeç; kam pasur shumë aparatë fotografikë në jetën time por asnjëherë një brilant të tillë si Canon 5D.
Si një fotograf profesionist bleva edhe një stativ që e mora me vete në avion për ta sjellë në Stamboll dhe e vendosa i kënaqur në ballkon. Më pëlqente ta ledhatoja aparatin tim të ri, i paduruar për t’i mësuar të gjitha funksionet. Trupi im, kryesisht krahët dhe specifikisht gishtat, ishin gjatë gjithë kohës në ankth me atë mekanizëm të shkëlqyer për t’i dhënë përjetësinë peizazhit që kishim përballë.
Pikërisht kështu, në çastin kur rregullova fotokamerën me teleobjektivin e saj të fuqishëm në ballon, mendimi im i parë ishte pavdekësia. Tryeza ku çdo ditë ulesha për të shkruar romanin tim dhe ballkoni përkrah shijonin një pamje veçanërisht bujare të qytetit. Në atë tavolinë shkruaj ende sot, pesë vite më vonë. Besoj se dëshira për t’i dhënë përjetësinë atyre imazheve nëpërmjet detajeve më të vogla ishte fryt i dy emocioneve thelbësore.
Nganjëherë, sidomos në dimër, panorama më dukej pamasë “e bukur” dhe “idealizoja” gjithçka që shihja. Ishte një bukuri e përhershme dhe duhej të gjeja mënyrën për ta ruajtur. Në të vërtetë e kisha për detyrë, i detyrohesha botës. Ky koncept i bukurisë së përkohshme u rrënjos në mendjen time nga rrezet e dritës që shfaqeshin me hope mes kupolave të qytetit dhe reve në lëvizje, sidomos në janar dhe në shkurt. Prandaj duhej t’i bëja të pavdekshme ato imazhe në momentin që ishin të tilla, përpara se të shpërbëheshin. Lëvizshmëria e atyre momenteve të rastësishme të bukurisë më bënte edhe më të përgjegjshëm për t’i kapur para se të sfumoheshin. Pjesën dërrmuese të fotografive të botuara në këtë libër i kam shkrepur duke vrapuar nga skrivania ime drejt ballkonit, për t’i kapur momentet para se të ishte tepër vonë. Nuk janë shkrepje të programuara, të paramenduara, nuk e kam rregulluar aparatin dhe as nuk kam llogaritur kuadrin. Shkrepja i pushtuar nga ankthi për “të mos humbur” për asnjë arsye në botë ato momente. Avash avash shqetësimi dhe ngarkesa e përgjegjësisë që derivonin nga ky impuls iu bashkangjitën në mendjen time barrës që mbaja në shpirt gjatë asaj periudhe të jetës.
Impulsi tjetër që më nxiste të fotografoja gjithçka ishte bindja se nga ballkoni im (balkon në turqisht) mund të shikoja “gjithçka”. Nga apartamenti im pikërisht pas xhamisë së Cihangirit shihet një panoramë e mrekullueshme e Bosforit, e grykëderdhjes së Hornit të Artë, e detit Marmara dhe ishujt e lindjes. Gjatë gjithë ditës kam para syve një vajtje-ardhje të anijeve, varkave me rrema, vaporrëve dhe peshkarexhave. Në periudha të veçanta të vitit, ky fluks i lartë i shoqëruar me format e reve dhe dritëhijet e veçanta, më ka bërë të ndjej detyrën për t’i shndërruar të pavdekshme para se të ishte shumë vonë. Ky ankth për të fotografuar gjithë sa shihja ishte rezultat i entuziazmit që unë si shkrimtar i lindur në Stamboll, po zbuloja pjesë të qytetit tim dhe manisë që kam për të parë imbarkimet e anijeve në Bosfor. Siç kam shkruar në kujtimet e mia për Stambollin, shpesh herë, kryesisht kur isha fëmijë, kisha përshtypjen se në një farë mënyrë isha përgjegjës për sasinë e anijeve që lundronin në Bosfor dhe rregullsinë e vendosjes së tyre.
Në precizionin tim si fotograf kishte diçka prej burokrati, që synonte të vrojtonte çdo gjë që i kalonte përpara. Për më tepër vrapoja të kapja aparatin sepse më dukej se kishte diçka “të veçantë” në një ngarkesë që i afrohej bregut aziatik të qytetit, ose në shtullungat e tymit që dalin nga anija e drejtuar për nga ishujt e Princërve, ose në një gomone të rojeve bregdetare që i bashkangjitej ndonjë anijeje në mes të natës.
Zakonisht shtypja butonin e aparatit si reagim ndaj bukurisë që kisha përballë, por duke bërë kështu kisha përshtypjen se kapja edhe ndonjë detaj të rëndësishëm. Edhe e kundërta, kur shkrepja ndonjë foto detajiste për t’i dhënë përjetësinë, ndjeja se ajo kishte edhe një aspekt të rëndësishëm estetik. Në atë kohë isha vetëm një diletant që shkrepte fotografi thjesht për kënaqësi, pa menduar se çdo të bëjë më vonë, prandaj e kisha të vështirë për të kuptuar qëllimin e saktë të atyre veprimeve.
Një motiv tjetër qëndronte në faktin se deti, minaret, anijet, urat, barkat me rrema, velat dhe çdo gjë tjetër që shihja, për mua ishin të mbushura me kujtime. Kur isha i vogël, në vitet pesëdhjetë, shoqëroja gjithnjë time më për të takuar tezen në Cihangir, prandaj e dija para se të vija të banoja në këtë lagje se xhamia e Cihangirit e ngritur në majën e një shkëmbi nga Sulejmani i Madh për nder të djalit të tij Cihangir i ndarë nga jeta shumë i ri, gëzonte pamjen më të bukur të qytetit. Mendoj se gjatë gjithë jetës kam vështruar drejt jug-lindjes nga kodrat e Bosforit perëndimor deri në anën tjetër të Azisë, në Üsküdar, në Kullën e Vashës dhe në kodrën e Çamlica./Shqipëroi Erjon Uka
