Kjo pandemi na ka bërë të kuptojmë se njeriu me ankthet dhe instiktet e tij është shumë i ngjashëm pavarësisht se ku jeton apo nga kush qeveriset. Frika është përgjigje ndaj një rreziku konkret: është ikje nga zjarri, rezistencë ndaj hajdutit, forcë përballë operacionit, pra është përgjigje konkrete ndaj problemeve konkrete. Sot njerëzit nuk po përballen me frikë, por me ankth, pasi armiku është i padukshëm dhe masat e marra na duken absurde.
Ajo që mbaj mend si fëmijë refugjate është kjo: dinjiteti është i rëndësishëm. Kur isha refugjate, nevojat tona konkrete kishin shumë pak rëndësi përballë atyre psikologjike. Shpejt mësova se kur ke uri, përkohësisht të dhemb stomaku, por dëmtohet krenaria. Dhe nevojitet një jetë e tërë për ta risjellë në gjendjen fillestare.
Është e vërtetë se sistemi duket më i fortë se çdo individ, po aq sa është e vërtetë se bashkësia e individëve formojnë dhe mbajnë gjallë sistemin. Ka njerëz për të cilët heshtja është krim, indiferentizmi është vrasës dhe dobësia është krizë intelektuale.
Këtë hiqemi sikur nuk e kuptojmë. Ajo që na tremb e që na kërcënon, na ngjan aq shumë sa nuk jemi të gatshëm ta pranojmë. Mendimi se molla e kalbur është si ne dhe e padallueshme nga ne, na tmerron.
Nëse gjyshërit tanë punësoheshin në një fabrikë, me shumë gjasa do të dilnin në pension po në atë fabrikë. Shanset që kjo gjë të ndodhë sot janë shumë të ulëta. Prandaj në këto kushte pasigurie, ndihmuar nga teknologjia, të gjithë mund t’i arrish kurdo. Të qenit “online” është kthyer në detyrë, të gjithë duhet të jenë të disponueshëm, sepse gjasat që të jenë të zëvendësueshëm janë të larta.
Romani që nxiti vrasjen e John Lennon. Shkrimtari që shiti miliona kopje dhe për gjysmë shekulli u mbyll në një shtëpi fshati. Kjo është historia e Jerome David Salinger, ushtarit që pa fundin e Luftës së Dytë Botërore në Bavari në prill të vitit 1945 i cili u bë shkrimtar i miliona kopjeve të shitura. Vendosi të zhdukej nga sytë e njerëzve, një mister që nuk është kuptuar ende.
Mijëra lajme të kronikës ku përmenden emra dhe mbiemra njerëzish, që qëndrojnë në arkivat online dhe mund të cenojnë jetën e gjithkujt. Pse e “drejta për t’u harruar”, është themelore në kohën e algoritmeve dhe motorëve të kërkimit? Një problem sa ligjor, aq edhe etik.
Umberto Eco ishte i dashuruar pas jetës. Ai e donte jetën e vërtetë, pa truket që teknologjia po na ofron. E donte jetën me të bukurat dhe dështimet e saj, e donte me të vërtetat dhe dhimbjet, e donte jetën me fletët e verdha të librave dhe petalet e thara të trëndafilave.
Faktet injorohen vazhdimisht, sepse të gjithë vazhdojmë të shohim e të dëgjojmë atë që duam të besojmë. Pse qenka kaq e vështirë t’u besosh fakteve dhe shifrave, teksa disa ide dhe steriotipe na japin ide të gabuara për atë që ndodh përreth? Hans Rosling shkruante se bota nuk mund të kuptohet pa numrat, megjithëse vetëm numrat nuk mund të shpjegojnë botën. Dhe ja pse.
