Ajo që mbaj mend si fëmijë refugjate është kjo: dinjiteti është i rëndësishëm. Kur isha refugjate, nevojat tona konkrete kishin shumë pak rëndësi përballë atyre psikologjike. Shpejt mësova se kur ke uri, përkohësisht të dhemb stomaku, por dëmtohet krenaria. Dhe nevojitet një jetë e tërë për ta risjellë në gjendjen fillestare.
Këtë hiqemi sikur nuk e kuptojmë. Ajo që na tremb e që na kërcënon, na ngjan aq shumë sa nuk jemi të gatshëm ta pranojmë. Mendimi se molla e kalbur është si ne dhe e padallueshme nga ne, na tmerron.
Romani që nxiti vrasjen e John Lennon. Shkrimtari që shiti miliona kopje dhe për gjysmë shekulli u mbyll në një shtëpi fshati. Kjo është historia e Jerome David Salinger, ushtarit që pa fundin e Luftës së Dytë Botërore në Bavari në prill të vitit 1945 i cili u bë shkrimtar i miliona kopjeve të shitura. Vendosi të zhdukej nga sytë e njerëzve, një mister që nuk është kuptuar ende.
Umberto Eco ishte i dashuruar pas jetës. Ai e donte jetën e vërtetë, pa truket që teknologjia po na ofron. E donte jetën me të bukurat dhe dështimet e saj, e donte me të vërtetat dhe dhimbjet, e donte jetën me fletët e verdha të librave dhe petalet e thara të trëndafilave.
Regjisori tregon momentin me fat pas suksesit të “The Irishman” dhe ka nisur të bëjë llogaritë me moshën. Në një rrëfim miqësor, tregon uljet dhe ngritjet në botën e filmit, momentet e stresit, marrëdhënien e vështirë me teknologjinë por edhe kontratën e re me Netflix. “Problemi është se koha është e limituar. Energjitë janë po ashtu të limituara. Koka natyrisht që po. Për fat të mirë, kurioziteti jo”, thotë ai.
I nxehti i shtatorit ishte një fenomen i çuditshëm deri pak dekada më parë, por tani është normalitet. Cara Buckley, gazetare e New York Times dhe fituese e çmimit Pulitzer, flet për një koncept të ri: depresionin nga klima. Një artikull sa psikologjik aq edhe shpirtëror për një nga problemet më të mëdha të kohës. “Të veprosh nën hijen e frikës, inatit apo ndjenjës së fajit është diçka rraskapitëse”, shkruan ajo.
Kjo është epoka kur të gjithë ankohen për mungesën e mirësisë. Mirësia nxit mosbesim dhe demonstrimet publike të bujarisë shpesh përshkruhen si moraliste dhe sentimentale. Përkujdesja për njëri-tjetrin, siç thoshte Jean-Jacques Rousseau, na bën thellësisht njerëzor. Një njeri pa lidhje emocionale ose gënjen, ose është i çmendur. Por shoqëria moderne perëndimore e refuzon këtë të vërtetë thelbësore, duke theksuar mbi të gjitha rëndësinë e individualizmit. Të jesh i mirë dhe të kesh nevojë për të tjerët, sot perceptohet si shenjë dobësie. Ama, jo gjithmonë ka qenë kështu.
Personazhe që deri dje ishin anonimë, tani nëpërmjet një profili virtual shpesh të orientuar drejt stilit të jetesës, modës apo gjysmë-pornografisë, arrijnë të mbledhin rreth vetes miliona persona. Gjenerojnë të ardhura, duke ndikuar direkt te vendimmarrja e ndjekësve të tyre. Cilat janë modelet që po promovon “epoka online”?
Praktikisht PISA na thotë se Shqipëria nuk përgatit “nxënës të shkëlqyer”, ose për t’iu referuar termave të raportit, “top performers”. Nxënësit shqiptarë, pavarësisht notave të mira, kanë njohuri bazike në lexim, matematikë dhe në shkencë. Vetëm një numër jashtëzakonisht i vogël nxënësish, që në raport konsiderohet “i papërfillshëm”, arrin të ketë të njëjtat rezultate me bashkëmoshatarët në Finlandë, Kore, Singapor, Suedi, Kinë apo Kanada.
